Sankcja kredytu darmowego – czym jest i komu przysługuje? - Odzyskaj zwrot prowizji bankowej. Pomagamy wyegzekwować zwroty bankowe

Jeśli kredytodawca naruszy chociażby jeden obowiązek nałożony na niego przez Ustawę o kredycie konsumenckim, kredytobiorca może skorzystać z sankcji kredytu darmowego. Niestety, niewielu konsumentów o tym wie i stosuje to w praktyce.

Polacy bardzo chętnie zaciągają kredyty i pożyczki. W samym tylko 2018 roku banki udzieliły 3,6 mln kredytów na łączną kwotę 13,4 mld zł, a firmy pożyczkowe – 571 tys. pożyczek na łączną kwotę 5,2 mld zł, jak wynika z danych BIK (źródło: https://media.bik.pl/informacje-prasowe/420017/perspektywy-rynku-kredytowo-pozyczkowego-na-rok-2019). Bez względu na to, czy zaciągane były kredyty w banku, czy pożyczki w firmach pożyczkowych, między klientem a instytucją finansową zawierana była umowa. Taka umowa musi zawierać określone elementy, które zostały narzucone przez ustawodawcę, aby można uznać, że formalności zostały dopełnione zgodnie z prawem i umowa jest wiążąca w całym zakresie dla wszystkich stron. Problem pojawia się wtedy, gdy umowa o kredyt zawiera błędy, braki lub uchybienia.

Czym jest sankcja kredytu darmowego?

W Polskim prawie funkcjonują sankcje prawne, które można zastosować, gdy podmiot gospodarczy narusza indywidualne interesy konsumenta. Przy czym nie chodzi tutaj o postępowanie reklamacyjne czy rękojmię. Dobrym przykładem takich sankcji jest istniejąca w relacjach kredytowych sankcja kredytu darmowego. Jej skutkiem jest pozbawienie kredytodawcy (odnosi się to także do pożyczkodawców) przychodów, jakie ten spodziewał się otrzymać z tytułu umowy kredytowej. Przyczyną natomiast jest naruszenie obowiązków wynikających z przepisów prawa, o czym dokładniej napiszemy w dalszej części artykułu.

Sankcja kredytu darmowego pojawiła się w polskim prawodawstwie najpierw w art. 15 Ustawy z dnia 20 lipca 2001 roku o kredycie konsumenckim, a obecnie jej zasady i zakres określa art. 45 Ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim. Zmiana została spowodowana koniecznością implementacji na polskim gruncie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki (szczególnie art. 23).

Sankcja kredytu darmowego ma zastosowanie jedynie do kredytu konsumenckiego. Chodzi tutaj o zobowiązania, których wysokość nie przekracza 255 550 zł (może być równowartość w obcej walucie). Od razu trzeba wyjaśnić, że pod pojęciem kredytu konsumenckiego kryje się zarówno umowa o kredyt zgodnie z art. 69 ust. 1 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe, jak i umowa pożyczki zgodnie z art. 720 § 1 Kodeksu cywilnego czy umowa sprzedaży z odroczonym terminem płatności zgodnie z art. 535 Kodeksu cywilnego. Natomiast tej sankcji nie można stosować do umów o kredyt hipoteczny i do umów wymienionych w art. 4 ust. 1 Ustawy o kredycie konsumenckim (np. kredyt z odwróconą hipoteką).

Należy podkreślić, że sankcja kredytu darmowego ma przede wszystkim zmobilizować kredytodawcę do przestrzegania określonych przepisów prawa i jednocześnie ma chronić interesy konsumenta. Ten ostatni otrzymuje narzędzie, które pozwala mu skutecznie dochodzić swoich praw w relacji z często potężną i silną instytucją finansową. Wielu konsumentów jednak nawet nie wie, że ma do dyspozycji taki instrument prawny i dlatego skuteczność tej sankcji w Polsce w ciągu ostatnich kilku lat była bardzo niska. Na szczęście to się zmienia i rośnie zainteresowanie sankcją kredytu darmowego.

Kiedy może pojawić się sankcja kredytu darmowego?

Sankcja kredytu darmowego może zostać zastosowana, gdy kredytodawca naruszył jeden z obowiązków, jakie nakłada na niego Ustawa o kredycie konsumenckim w art. 45 ust 1. Przy czym złamanie prawa przez kredytodawcę może dotyczyć formy umowy o kredyt (art. 29), treści umowy (art. 30 ust. 1 pkt 1–8, pkt 10-11, pkt 14-17, art. 31-33), wysokości pozaodsetkowych kosztów kredytu (art. 36a-36c) czy wysokości opłat z tytułu opóźnień w spłacie zobowiązania (art. 33a).

Wymienione wyżej naruszenia dzielone są przez prawników na dwie kategorie. Pierwsza z nich dotyczy naruszeń w sferze informacyjnej dokonanych przez kredytodawcę (np. pominięcie obowiązkowego elementu, podanie konsumentowi błędnych lub niepełnych informacji, a nawet niezrozumiałych). Chodzi tutaj głównie o formę i treść umowy o kredyt. Takie naruszenie prawa ma miejsce w momencie zawierania umowy kredytowej. Druga kategoria naruszeń dotyczy ochrony konsumenta przed zbyt dużym obciążeniem finansowym w wyniku działania umowy o kredyt. Takie uchybienia mogą pojawić się zarówno w momencie zawierania umowy kredytowej, jak i w późniejszym etapie jej egzekwowania.

Należy podkreślić, że przy sankcji kredytu darmowego nie ma znaczenia zakres uchybienia, jego waga czy zakres negatywnego wpływu na interesy konsumenta. Kredytodawca odpowiada zarówno za umyślne naruszenie, jak i niedochowanie należytej staranności przy wykonywaniu swoich obowiązków. Sankcja kredytu darmowego powstaje zarówno wtedy, gdy naruszenie nastąpiło w wyniku samego działania kredytodawcy, jak i przedstawiciela działającego na jego rzecz (np. pośrednik kredytowy). Trzeba jednak podkreślić, że zgodnie z art. 6 Kodeksu cywilnego to konsument musi wykazać, iż kredytodawca naruszył obowiązek wymieniony w art. 45 ust 1 Ustawy o kredycie konsumenckim.

Zakres sankcji kredytu darmowego

Konsekwencją zastosowania sankcji darmowego kredytu zgodnie z art. 45 Ustawy o kredycie konsumenckim jest pozbawienie kredytodawcy przychodu, który planowany był w związku z zawarciem danej umowy kredytowej. Innymi słowy, bank lub firma pożyczkowa nie zarobi nic na udzielonym kredycie lub pożyczce. Kredytobiorca zwraca wtedy jedynie kapitał, o czym dokładniej jeszcze napiszemy.

Sankcja kredytu darmowego pozbawia kredytodawcę wszystkich przychodów. Przez nie rozumie się między innymi odsetki od kredytu, wszelkie opłaty, prowizje, inne koszty itd. Przy czym trzeba pamiętać, że te przychody może regulować nie tylko umowa kredytowa, ale również osobne porozumienie między kredytodawcą a kredytobiorcą, które określa warunki zaciągniętego zobowiązania. Należy jednak pamiętać o ograniczeniach sankcji kredytu darmowego. Nie obejmuje ona bowiem ani płatności wniesionych przez konsumenta na rzecz podmiotów trzecich, ani płatności na rzecz organu publicznego (np. opłaty skarbowe, sądowe itd.), ani kosztów ustanowienia zabezpieczeń kredytu. Wynika to z faktu, że nie są to opłaty na rzecz kredytodawcy. Mało tego, sankcja nie obejmuje także opłat, które kredytodawca poniósł na rzecz osób trzecich lub organu publicznego, a które kredytobiorca musiał potem zrefundować. Do tego sankcja kredytu darmowego nie obejmuje również kosztów usług dodatkowych, które świadczył kredytodawca na rzecz kredytobiorcy, bo ich nie dotyczyło naruszenie prawa. Warto także pamiętać, że sankcji nie podlegają koszty związane z niewykonaniem umowy kredytowej przez konsumenta (np. koszty monitów, wezwań do zapłaty itd.).

Jak uruchamiana jest sankcja kredytu darmowego?

Uprawnienie do skorzystania z sankcji kredytu darmowego powstaje już w chwili, gdy kredytodawca naruszy obowiązek objęty tą sankcją. Jednak trzeba pamiętać, że zgodnie z art. 45 ust. 5 Ustawy o kredycie konsumenckim prawo do sankcji kredytu darmowego wygasa po roku od dnia wykonania umowy (spłata ostatniej raty zobowiązania). Po tym terminie konsument nie może skorzystać z sankcji. Roczny okres wprowadzono po to, aby lepiej chronić interesy konsumenta, który przecież z opóźnieniem może dowiedzieć się o zaistnieniu naruszenia w umowie kredytowej.

Jak wykonać sankcję kredytu darmowego? Art. 45 ust. 1 Ustawy o kredycie konsumenckim wyraźnie mówi, że konsument musi złożyć pisemne oświadczenie woli o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Należy pamiętać o formie pisemnej. Do tego zgodnie z art. 61 § 1 Kodeksu cywilnego oświadczenie woli zostaje uznane za złożone przez konsumenta, gdy pismo dojdzie do odbiorcy w taki sposób, że ten może zapoznać się z jego treścią. Oświadczenie najlepiej dostarczyć osobiście do kredytodawcy i poprosić o potwierdzenie przyjęcia pisma lub przesłać na adres kredytodawcy listem poleconym. Wszystko dlatego, że zgodnie z art. 6 Kodeksu cywilnego to konsument musi udowodnić, że dostarczył oświadczenie kredytodawcy.

Sankcje kredytu darmowego a konsekwencje

Skorzystanie z sankcji kredytu darmowego ma określone konsekwencje dla umowy kredytowej i tak naprawdę zmienia jej treść. Przede wszystkim wygasają wszelkie roszczenia zapisane w umowie, a dotyczące odsetek i kosztów związanych z udzieleniem i obsługą kredytu konsumenckiego (o wyjątkach od tej reguły napisaliśmy już wcześniej). Mało tego, jeśli wspomniane odsetki lub koszty zostały już zapłacone przez konsumenta, teraz on ma roszczenia wobec kredytodawcy o zwrot poniesionych płatności jako nienależnych świadczeń. Do tego te roszczenia stają się wymagalne natychmiast po złożenia u kredytodawcy wezwania do zapłaty zgodnie z art. 455 Kodeksu cywilnego. Należy jednak pamiętać, że te roszczenia przedawniają się po 10 latach zgodnie z art. 118 Kodeksu cywilnego.

Obowiązki kredytobiorcy w przypadku sankcji kredytu darmowego

Kredytobiorca musi pamiętać, że zastosowanie sankcji kredytu darmowego nie oznacza, iż nie trzeba zwracać w ogóle pieniędzy kredytodawcy. Nic z tych rzeczy! Sama sankcja nie powoduje bowiem wygaśnięcia obowiązku kredytobiorcy zwrotu pożyczonego kapitału w formie kredytu konsumenckiego. Co więcej, pieniądze muszą zostać zwrócone w terminie określonym w zawartej umowie kredytowej, ale już oczywiście bez odsetek.

Jeżeli umowa o kredyt konsumencki nie przewiduje terminu spłaty kredytu, konsument zwraca kredyt stosując reguły z art. 45 ust. 2-3 Ustawy o kredycie konsumenckim. Według tych zapisów kredyt do 80 tys. zł należy spłacić w równych miesięcznych ratach w ciągu 5 lat od zawarcia umowy, a kredyt powyżej 80 tys. zł – w ciągu 10 lat. Oczywiście strony mogą w ramach porozumienia zmienić warunki spłaty po zastosowaniu sankcji kredytu darmowego.

W konfrontacji z dużą instytucją finansową konsument jest często stroną słabszą. Jednak takie rozwiązania jak sankcja kredytu darmowego mają w zamyśle wyrównać szanse i stać na straży interesów konsumenta. Natomiast dla banków lub pożyczkodawców pozabankowych ma to być motywacja do dokładnego przestrzegania prawa i stosowania uczciwych praktyk.